به گزارش بیرونیت، ایران در حالی جزو ۱۰ کشور اول ذخایر متنوع معدنی دنیاست که با وجود خصیصه معدنی بودن، سیاستگذاری این بخش در یک وزارتخانه پر مشغله در حوزه‌های مختلف رقم می‌خورد. برخی کارشناسان معتقدند وزارت صمت یا وزارت صنعت، معدن و تجارت این روزها به اندازه‌ای درگیر قیمت‌گذاری و دخالت در امور بازار محصولات شده که از مدیریت بخش‌های دیگر غافل شده است. آنها بر این باورند که تمرکز بیشتر وزارت صمت بر حوزه خودرو است و بخش معدن و صنایع معدنی با وجود اینکه همواره در اقتصاد کشور نقش ویژه‌ای پس از نفت داشته‌اند، مغفول مانده است. به نظر می‌رسد با تفکیک وزارت معادن و فلزات از وزارت های صنعت و تجارت یا جداسازی تجارت از صنعت و معدن نقشه مشخص‌تری برای توسعه معادن ترسیم شود و سیاست‌های این حوزه با نگاه کارشناسانه‌تری پی‌ریزی شود. 

بخش معدن ایران از سال ۱۳۶۸ با روی کار آمدن دولت آیت اله هاشمی رفسنجانی متحول شد. حسین محلوجی وزیر وقت معادن و فلزات و تیم او توانستند در یک دوره هشت‌ساله یکی از طلایی‌ترین دوران بخش معدن را در ایران رقم بزنند. راز موفقیت آنان چه بود؟ 

جلد بیرونیت شماره ۶۳  به ترتیب از چپ به راست و از پایین به بالا تصاویری از حسین محلوجی، شهیندخت خوارزمی، آیت اله هاشمی رفسنجانی، محمدتقی بانکی، سیدمصطفی موذن زاده، محمدحسن عرفانیان، محمدمهدی بهکیش، محمود احمدزاده، علی شمس اردکانی و علی شکرریز دیده می‌شود. در این جلد البته می‌شد تصاویری از علی الماسی، علی کلاهدوز، مرتضی هاشمی، احمدعلی هراتی نیک، علی میرزایی، رضا اشرف سمنانی، علینقی مشایخی، طهماسب مظاهری و . . . نیز قرار داده شود.

این افراد تیم طلایی معادن و فلزات در دولت سازندگی را تشکیل می‌دهند. دولتی که در آن معادن و صنایع معدنی متحول شدند و زیربنای توسعه این بخش برای دولت‌های بعدی فراهم شد. اما آیا احیای وزارت معادن و فلزات روزگار طلایی معدن را تَکرار می‌کند؟

*وزارت صمت با هدف کوچک کردن دولت ایجاد شد 

مهدی کرباسیان رئیس پیشین هیات عامل ایمیدرو در این باره معتقد است: معادن و فلزات از  ابتدای پیروزی انقلاب تا سال 1376 وزارتخانه ای مستقل داشت و در سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ از عملکرد خوبی برخوردار بود. در آن سال ها این بخش توانست اقدامات مثبتی در زمینه های اکتشاف، توسعه معدن و ارتقای جایگاه معدن در اقتصاد انجام دهد. 

وی افزود: زمینه بسیاری از اقداماتی که در سال های بعد هم انجام شد در آن سال ها فراهم شده بود. پس از آن در سال ۱۳۷۸ وزارت صنایع با معادن و فلزات ادغام شد و اتفاق میمونی که در پی آن افتاد تشکیل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در سال ۱۳۷۹ بود. برپایی ایمیدرو سبب شد از سال ۱۳۸۰ به بعد حوزه معدن و صنایع معدنی از حمایت ویژه ای برخوردار شود. 

کرباسیان ادامه داد: در سال های ۸۴ تا ۹۲ متاسفانه توقف جدی در توسعه معدن و صنایع معدنی اتفاق افتاد، همان چیزی که کم و بیش در صنعت هم صورت گرفت. این رویه البته در سال های بعد رو به بهبود رفت. 

رئیس پیشین هیات عامل ایمیدرو اضافه کرد: در مقطع کنونی که روشن شده معدن و صنایع معدنی می تواند در توسعه اقتصادی کشور موثر باشد و در همین حال این دو در اقتصاد ایران مغفول مانده است، تفکیک وزارت معادن و فلزات از وزارت های صنعت و تجارت می تواند گامی در جهت ارتقای معدن باشد. 

کرباسیان افزود: اگر اقتصاد ما از اقتصاد دولتی خارج شود و در نهایت بخش خصوصی جایگاه خود را پیدا کند و دولت، دولت کوچکی شود، در آن حالت ادغام وزارت صنعت، معدن و تجارت کار درستی است و قانونگزار هم بر همین اساس سه و ارتخانه را ادغام کرد، ولی در عمل دولت نه تنها کوچک نشد که بزرگ هم شد، چون بخش خصولتی هم اضافه و وضعیت بدتر شد. 

او در نهایت گفت: در مقطع کنونی برای یک دوره زمانی محدود 8 تا 10 ساله خوب است که وزارت فلزات و معادن ایجاد شود. 

*نطفه دستاوردهای امروز در وزارت معادن و فلزات پیشین بسته شده

 

در ادامه این گزارش، علی شکرریز معاون وزیر معادن و فلزات و مدیرعامل شرکت ملی فولاد ایران در دولت های پنجم و نهم گفت: بحث بر سر ایجاد وزارت معادن و فلزات نیاز به مجادله چندانی ندارد. کافی است برگردید و عملکرد وزارت معادن و فلزات را در سال های 65 تا 70 ببینید و با آن آنچه امروز اتفاق می افتد مقایسه کنید. هر کاری هم پس از آن سال ها شده نطفه آن در سال هایی شکل گرفته که وزارت معادن و فلزات برقرار بوده است. برای اطمینان از صحت این گفته ها می توانید به آمار و ارقام مراجعه کنید. 

وی افزود: همین معادن شرکت های گلگهر و چادرملو که امروز از شرکت های پیشتاز در بورس هستند، در همان سال ها ایجاد شدند، چون وزارتخانه ای وجود داشت که همه دغدغه آن توسعه بخش معادن و فلزات بود و فعالیت آن تنها به فلزات خلاصه نمی شد، در آن سال ها وزارتخانه بر معادن سنگ های تزئینی و سنگ های گرانبها هم کار می کرد.  

شکرریز اضافه کرد: نمی گویم الان کار نمی شود ولی پتانسیلی که معدن و فلز در ایران از آن برخوردارند، ارزش صرف تمرکز بیشتری دارد. در حال حاضر وزارت صمت در بهترین حالت می تواند تا یک چهارم از زمان خود را صرف معدن کند. 

*تمرکز وزارت صمت بر خوردو است 

علی الماسی عضو هیات امنای خانه معدن ایران در ادامه اظهار کرد: من در زمان فعالیت وزارت معادن و فلزات، معاون وزارتخانه بودم. امروز هم با این تفکیک موافقم حتی اگر وزارت معدن و صنعت از تجارت جدا شود هم اتفاق خوبی است، به ویژه که حالا اهمیت بخش معدن در توسعه اقتصادی کشور روشن شده  و معادن زیربنا و چرخنده چرخ اقتصاد معرفی می شوند همان طور که در همه دنیا معادن چنین جایگاهی دارند. 

وی افزود: اگر باور ما این است که معادن می تواند کمک دهنده اقتصاد باشد و حتی گفته می شود می تواند جای نفت را بگیرد، پس اجازه دهید یک وزارتخانه مجزا داشته باشد که تمرکز خود را بر معادن بگذارد.  

 رئیس اسبق سازمان زمین شناسی ادامه داد: معدن شامل اکتشاف، استخراج و فرآوری است، اینها خود حوزه های گسترده ای هستند که جای کار زیاد دارند، اما در شرایط کنونی مجموع اینها تبدیل شده به معدن که در کنار صنعت و تجارت در یک وزارتخانه گنجانده شده است، در شرایطی که بیشتر تمرکز وزارت صمت بر صنعت خودرو صرف می شود.