به گزارش بیرونیت، بنابر اعلام آمارهای رسمی در حال حاضر نرخ فرونشست زمین در برخی کلانشهرها از جمله اصفهان سه برابر شده و اکنون این بمب ساعتی به چالش بزرگ نصف جهان تبدیل شده است.
اما باید دید چرا آثار فرونشست زمین در اصفهان طی این مدت کوتاه بسیار نمود کرده تا جایی فرونشست زمین در این شهر را به بمب ساعتی تشبیه کرده اند و به نظر می رسد تعامل درستی بین محققان و مسئولان کشور برای مقابله با تشدید آثار فرونشست شکل نگرفته است. در این خصوص ایسنا در میزگردی با حضور حسین حجتی مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان و رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان، آخرین وضعیت فرونشست زمین در اصفهان را بررسی کرده که چرا در این مدت شرایط فرونشست زمین در این استان بحرانی‌تر شده است؟
حسین حجتی مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان در این‌باره توضیح می‌دهد: در چند سال اخیر همواره تمام دشت‌های استان اصفهان را پایش کرده‌ایم. امروزه از مجموع ۳۵ دشت استان ۲۷ دشت ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی هستند، اما با توجه به اینکه مسئولان کشوری شناخت درستی از اصفهان نداشتند بنابر آمارهای موجود اعلام می‌کردند که تنها ۲ درصد مساحت استان اصفهان درگیر فرونشست است، اما در سال ۹۸ در جلسه بحران وزارت راه و شهرسازی زمانی که تصاویر پایش های جدید از استان را منتشر کردیم، رفته‌رفته به وضعیت بحرانی فرونشست زمین در استان واقف شدند.
رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با توضیح کاملتری، ادامه می‌دهد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور حدود یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر از مساحت کشور را از لحاظ فرونشست پایش می‌کند. در سال ۹۵ در اطلس ملی مدون فرونشست کل کشور، ۲۹۵۰ کیلومتر استان اصفهان درگیر فرونشست زمین شده بود و اصفهان در رتبه دهم فرونشست کشور قرار داشت، اما در سال ۹۷ در جلسه بحران راه و شهرسازی شرایط وخیم اصفهان تشریح شد و در ادامه آبان سال ۹۸ آقای رضا شهبازی- مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور را به اصفهان دعوت کردیم که بعد از بازدید از کاشان، قرار شد تا بر اطلس فرونشست دشت‌های استان کار و مطالعه شود و براساس آن برخی کارشناسان در دشت های کاشان، برخوار، دولت آباد و برخی در دشت مهیار برای مطالعه به صورت ویژه مستقر شدند و در نهایت با مدون شدن سه اطلس فرونشست از اصفهان در اسفند سال ۹۸، عمق فاجعه فرونشست زمین در استان اصفهان مشخص شد تا جایی که اکنون تمام استان اصفهان دچار بحران فرونشست زمین شده‌اند.
اما چرا تا پیش از این مطالعات عمق فاجعه فرونشست زمین در اصفهان مشخص نشده بود و آیا میزان مطالعات و بررسی‌ها کامل نبود؟
حجتی در این‌باره می‌گوید: تا پیش از این مطالعات رسمی و تدوین این سه اطلس یعنی در سال های ۹۵ و ۹۶، مسئولان کشور و استان اطلاعی از عمق فاجعه فرونشست زمین در اصفهان نداشتند، چراکه باوجود مطالعات پراکنده‌ای در استان، نتایج آنها را در کشور مطرح و منتشر نکرده بودیم و این عدم شناخت مسئولان موجب شده بود که آنها آمارهای اشتباهی از وضعیت فرونشست زمین در اصفهان ارائه دهند، اما بعد از بازدیدهای میدانی، مسئولان کشوری به عمق فاجعه فرونشست اصفهان پی بردند و امروز به گفته آنها، اصفهان رتبه نخست فرونشست زمین در کشور را دارد.
او تاکید می کند: اگر من پیش از این در اصفهان عنوان می‌کردم از ۳۵ دشت اصفهان ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی و درگیر فرونشست است، شاید قابل باور نبود تا اینکه مسئولان کشور این آمار را اعلام کردند و بعد از بررسی‌های دوباره به وضعیت وخیم فرونشست زمین در اصفهان پی برده‌اند.
او همچنین به موقعیت اصفهان و تفاوت نقاط مختلف این استان به لحاظ جنس خاک و زمین اشاره می‌کند و می‌گوید: کلانشهر اصفهان نیز از لحاظ تمرکز جمعیتی شرایط خاصی دارد و صنایع بزرگی در آن متمرکز هستند، اما در مجموع عدم شناخت مسئولان ما موجب شد تا آمارهای اشتباهی از وضعیت فرونشست زمین در اصفهان ارائه دهند که بعد از مطالعات دقیق‌تر به این نتایج وحشتناک و اسفباری رسیدند.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: در برداشت‌های اولیه و آنچه میانگین فرونشست اصفهان را اعلام می‌کرد، بحث سنجش از راه دور بود یعنی پردازش وضعیت زمین از طریق تصاویر ماهواره‌ای مطرح بود و در آن زمان آمارهای مختلفی از نرخ فرونشست زمین در اصفهان همچون ۱۲، ۱۶، ۱۹ سانتیمترو... اعلام می‌شد، اما امروز باید توجه داشت که نرخ فرونشست باید در یک بازه زمانی مشخص و اعلام شود؛ مثلا وقتی می‌گوییم متوسط نرخ فرونشست زمین در کلانشهر اصفهان ۱۶ سانتیمتر است این آمار در بازه زمانی سال گذشته است.
با این توصیف آیا نرخ فرونشست زمین در اصفهان در این بازه زمانی افزایش یافته و یا بعضا تثبیت شده است؟
حجتی در این‌باره می‌گوید: بررسی‌های دو ساله اخیر نشان داده که استان اصفهان بالاترین نرخ فرونشست در میان استان ‌های کشور را داشته، به طوری که در دو سال اخیر از ۳۵ دشت موجود استان که ۹۱ درصد وسعت استان اصفهان را در برمی‌گیرند، ۲۷ دشت ممنوعه اعلام شدند و از بین آن‌ها ۱۰ دشت، ممنوعه فوق بحرانی است و علت این امر تمرکز استان اصفهان بر کشاورزی است. نرخ فرونشست زمین نسبت به نوع خاک، جنس رسوبات‌و... متفاوت است، همچنین شرایط و نرخ فرونشست زمین در دشت نجف‌آباد با دشت مهیار، اصفهان –برخوار، گلپایگان‌و ... متفاوت است.
همچنین رضا اسلامی نیز با توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: باید توجه داشت یک آبخوان زمانیکه از آن برداشت آب داریم، همانند یک اسفنج، خلل و فرج‌هایی دارد و آب از داخل اینها کشیده می‌شود و تا زمانی که این خلل و فرج‌ها در حال جمع شدن است ما نشست زمین داریم، اما در این شرایط آبخوان دیگر هیچ آبی ندارد و فضای بین خلل و فرج‌های آنقدر متراکم شده است. باید توجه داشت زمانیکه مرگ آبخوان اتفاق بیفتد، دیگر بارش‌ها هیچ تاثیری بر آبخوان ندارد، یعنی دیگر فضایی باقی نمانده تا آب در آن نفوذ و آبخوان تغذیه کند و به طور کلی در این زمان به هیچ عنوان نمی‌شود دوباره آبخوان را احیا کرد.
او توضیح می دهد: مثلا دشت مهیار از سال ۶۴ تا امروز فرونشست دارد و همچنان این پدیده در آن ادامه دارد چون جنس خاک‌های آن درشت دانه است، اما در شمال اصفهان که ذرات خاک دانه‌ریز است، زمانیکه آب بین ذرات خاک خالی شود این ذرات به یکدیگر می‌چسبند و فضای آن از بین می‌رود تاجاییکه یک سال نرخ فرونشست آن ۱۵ سانتیمتر، یک سال ۱۲ سانتیمتر، اما اگر سالی نرخ فرونشست آن به ۲ سانتیمتر برسد، به این معناست که آبخوان دیگر هیچ آبی ندارد و مرگ آبخوان اتفاق می‌افتد و این یک فاجعه است که در این شرایط چه باران ببارد و چه نبارد هیچ فرقی ندارد و اگر بارش هم داشته باشیم منجر به سیل و خسارت می‌شود.
امروز کلانشهر اصفهان چقدر به این فاجعه نزدیک است؟
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با اشاره به اینکه هنوز نرخ بررسی‌ها به طور دقیق مشخص نشده و تمام اعدادی که امروز بررسی می‌شود مربوط به تصاویر ماهواره‌ای سازمان نقشه‌برداری و یا سازمان زمین‌شناسی کشور است، می‌گوید: مطابق اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور طی بازه زمانی ۱۸ ماهه از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ و براساس تصاویر رادار نرخ فرونشست زمین در منطقه رهنان اصفهان ۱۸.۵ سانتیمتر، حبیب آباد ۱۶ سانتیمتر، ورزشگاه نقش جهان ۱۲ سانتیمتر، خوراسگان ۱۷ سانتیمترو... است.
اسلامی تصریح می‌کند: امروز در دنیا با نرخ ۷ میلیمتر فرونشست زمین، شرایط بحرانی اعلام می‌شود، در حالیکه در ایران و اصفهان حرف از سانتیمتر می زنیم و ما در اصفهان حدود ۳۰ برابر بحران جهانی فرونشست زمین داریم.
حسین حجتی نیز با توضیح علمی این موضوع می‌گوید: تصاویر سنجش از راه دور یک ابزار علمی است، اما آنچه برای ما مهم است اندازه‌گیری دقیق به وسیله GPS در دوره‌های مختلف زمانی است به گونه‌ای که به وسیله اطلاعاتی به دست آمده از GPS می‌توانیم جابجایی زمین را در عمق قائم بررسی کنیم، از سوی دیگر این اطلاعات جابجایی افقی زمین را نشان می‌دهند که اگر گسلی در اصفهان داشته باشیم به وسیله پردازش اطلاعات آن می‌توانیم برداشت‌های دقیقی داشته باشیم. البته سازمان نقشه‌برداری کشور هر ساله اطلس‌هایی را در کشور منتشر می‌کند که اطلاعات آن براساس تصاویر ماهواره‌ای است.
مطابق اطلاعات موجود در حال حاضر وضعیت استان اصفهان و نرخ فرونشست زمین در بخش‌های مختلف آن چقدر است؟
رضا اسلامی با اعلام آمار نرخ‌های فرونشست در استان اصفهان در دوره یک ساله بین سال ۹۸ تا ۹۹ می‌گوید: مطابق آخرین بررسی نرخ فرونشست زمین در این بازه زمانی در دشت کاشان در منطقه سن‌سن تا مشکات کاشان ۱۲ سانتیمتر، آران و بیدگل ۱۲ سانتیمتر، ابوزیدآباد، خالدآباد، بادرود ۱۴ سانتیمتر، اردستان، موغار، مهاباد، زواره ۱۲ سانتیمتر، دولت‌آباد و حبیب‌آباد ۱۶ سانتیمتر، منطقه رهنان اصفهان ۱۸.۵ سانتیمتر، شهرک شهید منتظری و محمودآباد ۱۲ سانتیمتر، ورزشگاه نقش جهان و اتوبان معلم ۱۲ سانتیمتر، خوراسگان و گورت ۱۷ سانتیمتر، نجف‌آباد مرکزی ۱۲ سانتیمتر، گلپایگان ۱۹.۵ سانتیمتر، دامنه ۱۰ سانتیمتر، چادگان ۳ سانتیمتر و دشت مهیار بین ۸ تا ۱۰ سانتیمتر است، همچنین هنوز نرخ دقیق فرونشست زمین در فرودگاه اصفهان استخراج نشده است.
با وجود بحرانی بودن وضعیت فرونشست زمین در کشور و اصفهان، چرا هنوز در این خصوص ردیف بودجه مشخصی تعریف نشده است؟
حسین حجتی در این باره با اشاره به اینکه طبق ماده ۶۰ قانون برنامه ششم توسعه، مدیریت بحران کشور متولی پیدا کرد و مطابق این قانون وظایف هر دستگاه مشخص شد، می‌گوید: با این وجود هنوز آیین نامه اجرایی این قانون نوشته نشده است. مطابق قانون مدیریت بحران، موضوع شناسایی گسل‌ها و حریم شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر بر عهده مرکز تحقیقات راه و شهرسازی است، از سوی دیگر بحث فرونشست زمین در آن مطرح شد.
او اضافه می‌کند: براساس این قانون، مرکز تحقیقات راه و شهرسازی متولی بحث فرونشست زمین در کشور شد و اگرچه این قانون نوشته شده، اما تاکنون اعتبار و بودجه‌ای برای اجرایی شدن آن دیده نشده، البته قرار شد با همکاری سازمان زمین‌شناسی و سازمان نقشه‌برداری کشور اطلس‌های فرونشست تهیه شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز در اینباره می‌گوید: باید توجه داشت رسیدگی به هر موضوع و چالشی، کارشناس و متخصص خود را دارد. کار مخاطرات پیشتر توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور انجام می‌شد که اگرچه کارشناس داشت، اما پول و اعتبار لازم را نداشت، در این شرایط سازمان نقشه برداری با توجه به داشتن GPS اعلام کرد که می‌تواند بر موضوع فرونشست زمین کار کند و آنها متولی این کار شدند، از سوی دیگر ثبت و اسناد کشور نیز امروز به دلیل تجهیز به GPS مدعی است که بر پدیده فرونشست زمین می‌تواند، کار کند، در این بین مسکن و شهرسازی نیز با لابی‌های خود مطالعات فرونشست زمین را در دست گرفت.
او ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته فرونشست زمین متولی مشخصی در کشور نداشت، زمانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور زمانی متولی بررسی این پدیده بود که به دلیل نداشتن اعتبارات و بعضا کوتاهی، کار در این زمینه به درستی پیش نرفت، در حالیکه کارشناسان مربوط به بررسی این دسته از مخاطرات به دلیل داشتن تخصص لازم در سازمان زمین‌شناسی هستند.
اسلامی البته تاکید می‌کند: از سال ۹۸ در حوزه بررسی مطالعات فرونشست زمین مجموعه استان با یکدیگر تعامل و همکاری داشتند و این همدلی منجر به این شد تا رتبه واقعی فرونشست زمین در اصفهان در کشور مشخص شود. در این مدت مجموعه استان ۵۵ میلیون تومان اعتبار و سازمان زمین‌شناسی اصفهان ۳۷۵ میلیون تومان برای بررسی وضعیت فرونشست زمین هزینه کرده است، همچنین سازمان زمین‌شناسی اصفهان طی ۳۷۰ روز کار کارشناسی، بازدید صحرایی تاکنون توانسته اطلس دشت‌های کاشان، بادرود، ابوزیدآباد، اردستان، شهراب، برخوار، دولت‌آباد، مهیار شمالی و گلپایگان را تهیه کند.
حجتی نیز در این خصوص تصریح می ‌ند: بسیاری از اقدامات نیاز به اعتبار نیاز ندارد، بلکه نیازمند همدلی است و اگر از ابتدا تمام بخش‌ها برای بررسی فرونشست زمین در اصفهان نگاه تعاملی داشتند، امروز دچار مشکل نبودیم.
اگرچه اصفهان در اطلس لرزه‌خیزی جزو شهرهایی با ریسک‌پذیری پایین است، اما چرا فرونشست زمین مخاطرات این استان را چندین برابر از هر زمین‌لرزه‌ای کرده است؟
رضا اسلامی با توضیح اینکه چرا اصفهان به عنوان قطب صنعت کشور فربه و چاق شده، می گوید: در اطلس زلزله‌خیزی ایران، اصفهان جزو شهرهای سفید و با ریسک‌پذیری کمتر است، به نوعی در این اطلس اصفهان و اراک در برابر زلزله امن‌تر هستند، بنابراین به دلیل این خصلت و جنس خاک این شهر در برابر خطر زلزله، تمام واحدهای بزرگ صنعتی همچون فولاد، ذوب‌آهن و پالایشگاه، تاسیسات هسته‌ای‌و... در اصفهان متمرکز شده‌اند، چرا که به لحاظ زمین‌شناسی اصفهان نسبت به بقیه مناطق ایران ایمن‌تر است.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان ادامه می‌دهد: تا به امروز در اصفهان به غیر از کاشان که تحت‌تاثیر گسل قم–زفره است، زلزله‌های وحشتناکی نداشته‌ایم، اما با تمرکز جمعیت و صنعت و بارگذاری زیاد این نقطه امن را به نقطه‌ای مخاطره‌پذیر تبدیل کرده‌ایم تا جایی که امروز اصفهان با کرمانشاه، کرمان و میناب هیچ فرقی ندارد و فرونشست زمین جای جای اصفهان از شمال به جنوب و از غرب به شرق آن را تضعیف کرده و فرونشست زمین در حال بلعیدن اصفهان است.
او با یادآوری زلزله ۴.۵ ریشتری اصفهان در عمق ۵ کیلومتر زمین در اردیبهشت سال ۹۲ می‌گوید: اگرچه اصفهانی‌ها آن زلزله را احساس کردند، اما آن زلزله تخریب نداشت، اما اگر همان زلزله با همان مقیاس و ریشتر و همان مدت زمان، دوباره در اصفهان رخ دهد، نه تنها کشته خواهد داشت، بلکه ویرانی بسیاری وحشتناکی در انتظار اصفهان است، چراکه زمین اصفهان امروز به دلیل فرونشست سست شده است.
او تاکید می‌کند: امروز ترک‌های فرونشست زمین و آثار آن در نزدیکی سازه‌های حیاتی استان اصفهان همچون فرودگاه، ورزشگاه نقش جهان، پست‌های برق، راه‌آهن‌و... نمایان است.
اسلامی با تاکید بر اینکه خطرناک‌ترین گسل در شمال اصفهان در منطقه حبیب‌آباد است، اضافه کرد: در حال حاضر ترک‌های فرونشست زمین در منطقه کمشچه در کنار دکل اصلی برق و در محدوده کنارگذر شرق اصفهان دیده می‌شود، از سوی دیگر شکاف‌های فرونشست زمین تا شهر حبیب‌آباد، حدود یک کیلومتر فاصله دارد.

پیش‌روی سرطان‌وار فرونشست زمین در اصفهان با تداوم خشکی زاینده‌رود
برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در استان اصفهان، امروز شرایطی را رقم زده که از ۳۵ دشت اصفهان ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی و درگیر فرونشست است. به گفته کارشناسان، فرونشست زمین به معنای مرگ آبخوان و مرگ یک تمدن است و اکنون نیز با خشکی زاینده‌رود، در اصفهان با بمب ساعتی فرونشست زمین مواجه هستیم و ممکن است هر آن، اصفهان فرو بریزد.
باید دید تاثیر خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی و خشکی زاینده رود بر تشدید پدیده فرونشست زمین در اصفهان چقدر است؟ هر دو کارشناس مسئول به وضعیت منابع آبی و تاثیر آن بر تشدید فرونشست زمین در اصفهان اشاره کردند، اما معتقدند جریان دائمی و دوباره زاینده‌رود می‌تواند پدیده فرونشست زمین در اصفهان را به تعویق بیندازد.
یکی از مهمترین موضوعات در تشدید وضعیت پدیده فرونشست زمین، بحرانی شدن شرایط آبی است، با توجه به این وضعیت خالی شدن سفره‌های آبی زیرزمینی و خشکی زاینده‌رود چقدر موجب وخامت اوضاع فرونشست زمین در اصفهان شده است؟
حسین حجتی با اشاره به اینکه در بارش‌هایی که در چند سال اخیر اتفاق افتاد، بسیاری بر این عقیده بودند که دوره خشکسالی را پشت سر گذاشته و وارد ترسالی شده‌ایم، تاکید می کند: شرایط آب و هوا در سال آبی جاری نشان داد که همچنان در دوره خشکسالی قرار داریم و در سال آبی جاری میزان بارش‌ها به کمترین میزان در ۵۰ سال اخیر رسیده و میزان بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت ۳۷ درصد کاهش و نسبت به سال آبی گذشته ۵۴ درصد کاهش داشته است.
او با بیان اینکه میزان بارش‌ها در استان‌های شمالی کشور نیز ۲۵ درصد زیر حد نرمال بود، تاکید می‌کند: میزان بارش‌ها در استان‌هایی همچون اصفهان و خوزستان ۸۵ درصد زیر حد نرمال بود که این موجب تنش آبی شده، از سوی دیگر باید توجه داشت که حیات آبی استان اصفهان به سد زاینده‌رود وابسته است و آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که امسال ۶۰ درصد ورودی آب به سدهای استان نسبت به سال گذشته کاهش داشته که این موجب کاهش منابع آب‌های زیرزمینی شده است.
وی با توضیح اینکه ۹۰ درصد آب موجود در استان در بخش کشاورزی و ۱۰ درصد دیگر صرف صنعت و شرب می‌شود، معتقد است که صرفه‌جویی ۳ درصدی آب در بخش شرب، دردی از فرونشست زمین در اصفهان دوا نمی‌کند، درحالیکه ۹۰ درصد حجم آب موجود در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، بنابراین باید از سال‌ها قبل فکری به حال مدیریت منابع آب خود می‌کردیم.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان اضافه می‌کند: در حال حاضر ۸۵ درصد کشور در معرض کم‌آبی و فرونشست زمین قرار دارد و با وجود منابع محدود آبی در سطح اصفهان، شاهد مهاجرت و توسعه صنعت در این استان هستیم که این موارد نیاز آبی ما را افزایش می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: وجود محصولات چهار فصل کشاورزی در کشور بر منابع آب‌های زیرزمینی اثر گذاشته و مصرف آب و به دنبال آن پمپاژ آب از درون زمین را افزایش داده است.
حجتی یادآور می شود که پنج سال پیش هشدار داده بودم که اگر به پدیده فرونشست زمین نگاه ملی نکنیم با بحران هیدروپلیتیکی مواجه خواهیم شد، اما امروز درگیر تنش آبی بین استان‌ها هستیم، درحالیکه ما مسئولان نباید اجازه دهیم بین مردم تنش‌های سیاسی و اجتماعی آب اتفاق بیفتد.
اما باید دید طرح‌های توسعه صنعت چقدر بر تشدید پدیده فرونشست زمین در اصفهان تاثیرگذار بوده است؟
وی با اعتقاد بر اینکه برنامه‌ریزی صنعت بر روی پساب فاضلاب بسیار خطرناک است، می‌گوید: در گذشته چاه فاضلاب و آب جدا از هم بود، اما بعد از ایجاد شبکه فاضلاب در شهرها، دیگر حقابه زمین از پساب فاضلاب را ندادیم و این پساب را به تصفیه خانه‌ها منتقل کردیم. با تصفیه پساب، آب حاصل از آن را به سفره آب زیرزمینی برنگردانیم و با برنامه‌ریزی و بارگذاری بر روی این پساب، نسبت به توسعه صنعت و کشاورزی اقدام کردیم و خطرناک‌تر اینکه حتی به انتقال بین حوضه‌ای پساب پرداخته‌ایم.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با اعتقاد بر اینکه ما در کشور مدیریت بحران نداریم، بلکه مدیریت ایجاد بحران داریم، می‌گوید: زمانی قرار بود از محل طرح تونل سوم کوهرنگ، آب از کارون به یزد منتقل شود و اصفهان واسط این طرح باشد، اما این طرح نه تنها تاکنون انجام نشده، بلکه آب زاینده‌رود را طی این سال‌ها به یزد منتقل کرده‌ایم و مطابق آمارهای رسمی، اصفهان ۷ میلیارد مترمکعب از کارون آب طلبکار است.
او تصریح می کند: با تصمیمات اشتباه، زاینده‌رود را به عنوان محل زایش، خشکاندیم و اصفهان را به عنوان شهری امن در برابر مخاطرات، ناامن کردیم.
اسلامی با تاکید بر اینکه از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۰ اصفهان هیچ طرح توسعه کشاورزی نداشته و امروز بسیاری از اراضی نیز نه تنها قابل کشت نیستند، بلکه به کانون ریزگردها تبدیل شده‌اند، می‌گوید: در حال حاضر تالاب گاوخونی به معضلی برای استان تبدیل شده، بنابراین در بررسی درست متوجه می‌شویم که آبی در کشاورزی اصفهان مصرف نشده و آمار ۹۰ درصدی برداشت آب در بخش کشاورزی، امروز دیگر آبی برای کشت ندارند و بحران آب در اصفهان تا جایی پیش رفته که حتی آبی برای شرب نداریم.
وی تاکید می کند: امروز حتی اگر بارش داشته باشیم آب دیگر به راحتی به زمین نفوذ پیدا نمی‌کند. ما آب‌های سفره های زیرزمینی را پیش خور و تمام کرده‌ایم و در حالیکه آب بسیاری از سفره‌های زیرزمینی مربوط به هزاران سال قبل است را با برنامه‌ریزی و تصمیمات اشتباه این منابع را در مدت ۴۰ سال گذشته تمام کرده‌ایم.
اسلامی با اشاره به اینکه امروز تنها به آب مصرفی در برنج کاری و کشت هندوانه توجه می‌کنیم، در حالیکه از مصرف آب پنهان در کشور غافل مانده‌ایم، تاکید می‌کند: اگرچه مخالف صنعت نیستم، اما صنعت، اصفهان را بلعیده است و امروز کسی به میزان آب مصرفی در تولید یخچال و یا لباس‌و... توجه نمی کند؛ به ازای توسعه اصفهان و توسعه صنعت، امروز گرفتار آلودگی، گردوغبار، بی‌آبی، سرطان و ام‌اس شده‌ایم.
او با اشاره به اینکه اصفهان تنها ظرفیت ۳ میلیون جمعیت را داشت، درحالیکه تا سال ۱۴۰۰ برای اصفهان پیش‌بینی جمعیت ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر شده، می گوید: با تنوع شغلی در استان، امروز جمعیت زیادی را به اصفهان سرازیر کرده‌ایم که این موجب افزایش و نیاز آبی شده، در حالیکه نه تنها پاسخی به این نیاز جدید آبی نداده‌ایم، بلکه آنچه را که اصفهان داشت، از آن گرفتیم. اگرچه صنعت را توسعه دادیم، اما نیاز آبی را افزایش ندادیم و همان میزان آب را تقسیم کردیم.
او با اعتقاد بر اینکه ضرر صنعت برای اصفهان بیشتر نفع آن است، تصریح می‌کند: اصفهان به عنوان شهری تاریخی، به لحاظ گردشگری جاذبه‌های زیادی دارد که می تواند درآمد بالایی نسبت به صنعت داشته باشد.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با بیان اینکه شاید پنج سال پیش باور نمی‌کردیم که در قلب اصفهان با تانکر به خانه‌های مردم آبرسانی سیار شود، این درحالیست که اصفهان دومین شهر صنعتی کشور است، می‌گوید: اگر منابع آبی موجود را با همین وضع مدیریت کنیم، شاید ۱۰ سال آینده حتی آبی برای خوردن نداشته باشیم چه برسد برای کشاورزی و اگر این شرایط ادامه یابد، اصفهان دیگر قابل سکونت نخواهد بود، همان‌گونه که امروز شاهد مهاجرت اصفهانی ها به شمال کشور هستیم.
در حال حاضر آثار فرونشست در استان اصفهان چگونه نمایان شده است؟
حجتی با اشاره به اینکه طی بررسی های مختلف در حال حاضر کلکسیون فرونشست ها در استان اصفهان دیده می‌شود، می‌گوید: امروز برخی آثار فرونشست در دشت‌های مختلف استان اصفهان خطی، برخی شاخه درختی، برخی چند ضلعی‌و... است که این پکیچ آثار فرونشست در خاورمیانه و دنیا کم نظیر است و به نوعی امروز شاهد کلکسیون انواع مخاطرات در استان اصفهان هستیم.
او توضیح می‌دهد: اگرچه آثار فرونشست زمین در دشت مهیار طی ۳۰ سال اتفاق افتاده، اما همین دشت اصفهان در منطقه حبیب‌آباد، دولت‌آباد، کمشچه، فرودگاه، ورزشگاه نقش جهان، شاهین شهر و مناطق ۱۵ و ۱۲ و۱۱ و ۱۰ و ۷، ۱۴ شهرداری اصفهان در مدت دو سال دچار فرونشست شده اند و به جرات آثار فرونشست در این مناطق به دلیل جنس رسوبات خاکی آن، از دشت مهیار خطرناک‌تر است.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: دشت اصفهان-برخوار که صنایع و کانون جمعیتی بالایی در آن قرار دارد، از زاینده رود تغذیه می‌شود که جریان رودخانه به طور قطع بر سفره‌های زیرزمینی آن تاثیرگذار است.
او تاکید می‌کند: در حال حاضر ۵۰ درصد جمعیت استان اصفهان در دشت اصفهان-برخوار قرار گرفته‌اند و همچنین مراکز حساس اصفهان همچون پالایشگاه، دو فرودگاه، ورزشگاه نقش‌جهان‌و... در این دشت واقع شده‌اند.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان می‌گوید: آثار فرونشست زمانی نمایان می‌شود که سفره آب زیرزمینی از بین رفته و در مرحله آخر ترک‌ها خود را نشان می‌دهد و به نوعی آبخوان در حال از بین رفتن است، باید توجه داشت بدترین مدل ترک‌های فرونشست به نحوی است که حالت فروچاله پیدا می‌کند به این معنا که شب می‌خوابیم و صبح بیدار می شویم و می‌بینیم زمین حدود ۳۰ متر به پایین رفته است.

ترک‌های شش ضلعی فرونشست زمین در منطقه ابوزیدآباد اصفهان جهانی شده و به درون خانه‌ها و سر سفره‌های مردم رفته است
حجتی توضیح می دهد: امروز که نشانه‌های فرونشست در اصفهان نمایان شده یکی از مشکلات این است که در زمان بارندگی، آب در ترک‌های فرونشست جاری می‌شود که این موضوع ترک‌ها را بازتر و بازتر می‌کند.
اسلامی نیز توضیح می‌دهد: با پیشروی شکاف‌های فرونشست، یک آن، زمین فرو می‌ریزد و خجالت‌آور است که امروز می‌گویم در سمیرم و گلپایگان که میانگین بارندگی آنها بالای ۲۵۰ میلیمتر است، فرونشست زمین وجود دارد.
او توضیح می‌دهد: امروز ترک‌های شش ضلعی فرونشست زمین در منطقه ابوزیدآباد اصفهان جهانی شده و به درون خانه‌ها و سر سفره‌های مردم رفته است.
پس به طور قطع عدم جریان زاینده رود موجب تشدید بحران فرونشست زمین خواهد شد؟
حسین حجتی می‌گوید: شیب آبخوان دشت برخوار- اصفهان به گونه است که منابع آبی آن از زاینده‌رود تغذیه می‌شود، زمانی سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل جریان زاینده‌رود بالا بود و دشت اصفهان-برخوار تغذیه می‌شد، اما زمانیکه رودخانه را خشکاندیم علاوه بر تاثیر بر روی پل‌ها و بناهای تاریخی، ساختمان‌های مسکونی نیز تحت‌تاثیر آثار فرونشست قرار گرفته‌اند، به نوعی که اکنون در بیشتر ساختمان‌های بلندمرتبه شمال اصفهان و مجموعه‌های بزرگ آثار فرونشست زمین نمایان است.
او ادامه می دهد: امروز آثار فرونشست را در منطقه رهنان در زمین‌های کشاورزی و خانه‌ها نمایان است. حتی نزدیک رودخانه زاینده‌‎رود در منطقه مهرآباد اصفهان، بسیاری از ساختمان‌ها تاب برداشته و حالت کج‌شدگی دارند. امروز سوال این است زمانی که ساختمان تحت فرونشست قرار گیرد چه باید کرد؟ اما باید بدانیم هیچ راهی نداریم.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان تصریح می‌کند: تاثیر حیات زاینده‌رود به خصوص برای دشت اصفهان- برخوار بسیار مهم است، از سوی دیگر امروز در جنوب و شرق دشت نجف‌آباد اثرات فرونشست دیده می‌شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با اعتقاد بر اینکه هنوز زاینده‌رود می‌تواند زایش کند و تا زمانی که این توان است می‌توان اندکی بر آثار فرونشست زمین مقابله کرد، تاکید می‌کند: فرونشست زمین مخاطره‌ای بدون برگشت‌پذیر است و زمانی که فضای بین ذرات خاک از بین رفت، دیگر نمی‌توان با مکش‌و... این فضا را برگرداند، اما با جریان زاینده‌رود تنها می‌توان سرعت فرونشست را کمتر کرد.
او ادامه می‌دهد: تا زمانی که زاینده‌رود حالت زایندگی دارد کمک به آبخوان دشت اصفهان می‌کند، اما خدا نکند زمانی زاینده‌رود جاری شود و زمین آن با آسفالت خیابان هیچ تفاوتی نداشته باشد و آب دیگر در زمین نفوذ نکند.
او البته تاکید می‌کند: باز و بسته شدن جریان زاینده‌رود همانند یک شوک و تنش به زمین است و خود تبعاتی برای آبخوان و زمین به دنبال دارد، با این وجود معتقدم که زاینده‌رود باید جاری باشد، اما نه برای کشاورزی و یا برای شادی مردم، بلکه برای تغذیه آبخوان و تالاب گاوخونی و همچنین کُند شدن روند فرونشست زمین در اصفهان.
اسلامی با اعتقاد بر اینکه باید نگاه جهانی به زاینده‌رود داشته باشیم و با توجه به اینکه تنها رودخانه دائمی فلات مرکزی ایران بوده باید ثبت جهانی شود، تاکید می‌کند: اگرچه امروز زاینده‌رود را خشکانده‌ایم، اما اگر این رودخانه احیا شود، مرگ آبخوان اصفهان به عقب می‌افتد.
وی با بیان اینکه امروز تمرکز جمعیتی در محدوده دشت اصفهان و زاینده‌رود است، می‌گوید: اگر زمانی فرونشست زمین رخ دهد زمین به راحتی فرو می‌ریزد؛ بنابراین اگر برای احیای زاینده‌رود فکری نکنیم، در آینده‌ای نزدیک احتمال می‌رود به یک باره زمین و خانه‌هایمان در زمین فرو بریزد.
او با تاکید بر اینکه فرونشست زمین در اصفهان همانند یک بیمار سرطانی در حال پیشروی است و اگر جلو آن گرفته نشود، تمام اصفهان درگیر آن خواهد شد، می‌گوید: امروز حتی ترک‌های فرونشست زمین در ساختمان اتاق بازرگانی اصفهان خود را نشان داده، اما تا زمانی که زاینده‌رود خاصیت زایندگی دارد می توان در به عقب انداختن فرونشست زمین در اصفهان امید داشت.
حسین حجتی نیز در توضیح این موضوع، می‌گوید: پدیده فرونشست زمین باعث بسته شدن سفره‌های آب زیرزمینی شده و آبخوان از بین رود که این موجب می‌شود حتی اگر سال‌های آینده ترسالی داشته باشیم، آبخوان‌های ما دیگر نتواند تغذیه شود و سیل جاری می‌شود.
رضا اسلامی همچنین با اشاره به اینکه به استثنای دشت مهیار هر جا تاغزار در اصفهان وجود دارد، ترک‌های فرونشست هم دیده می‌شود، توضیح می‌دهد: درخت نیز همانند انسان حریص و تشنه است، بنابراین زمانیکه بارندگی می‌شود، اجازه نفوذ آب به زمین را نمی‌دهد و آب را بلعیده و در خود ذخیره می‌کند، بنابراین امروز در نواحی تاغزارها ترک‌های فرونشست به شدت دیده می‌شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان تاکید می‌کند: به طور قطع زمانی ناچار می‌شویم جنگل‌های تاغزار را از بین ببریم تا آب در زمین نفوذ کند، چراکه امروز خود تاغزارها یکی از علل فرونشست زمین در دشت های مختلف اصفهان هستند و اجازه نفوذ آب در زمین را نمی‌دهند.
در حال حاضر برای جلوگیری از پیش‌روی آثار فرونشست زمین در اصفهان بهترین نسخه چیست؟
حجتی با انتقاد بر اینکه امروز هنوز مسئولان برنامه درستی برای اصفهان ندارند که باید استانی صنعتی باشد، کشاورزی و یا گردشگری، می‌گوید: باید قبول کنیم که بارگذاری‌های ما بر حوضه زاینده‌رود و یا جانمایی فرودگاه شهید بهشتی، ورزشگاه نقش جهان‌و... یا حتی جانمایی فولاد مبارکه در غرب اصفهان اشتباه بوده است. در حالیکه بارگذاری جمعیتی و صنعت بر حوضه زاینده‌رود کردیم، اما آب مورد نیاز این بخش‌ها را در اصفهان پیش‌بینی نکردیم.

فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه‌های مردم رسیده است
به اعتقاد این محقق، ای کاش فولاد مبارکه و ذوب‌آهن در شرق اصفهان جانمایی شده بود تا حداقل زاینده‌رود به بهانه تامین آب فولادی‌ها جاری بود و اکنون درگیر آثار فرونشست زمین در شهر اصفهان نبودیم، امروز فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه‌های مردم در خیابان‌های مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه‌فیض‌و... رسیده و حتی آثار فرونشست در شهر اصفهان از فرونشست دشت‌ها فراتر رفته است.
رضا اسلامی نیز معتقد است که باید اصفهان را به واسطه نام آن احیا کنیم، اصفهان یک شهر توریستی و تاریخی است و ما به جای سرمایه‌گذاری بر روی صنعت باید بر روی گردشگری آن سرمایه‌گذاری کنیم. امروز دیگر اصفهان را نباید به لحاظ صنعتی فربه کنیم و تنها راه به تاخیر انداختن فرونشست در اصفهان مقابله با توسعه صنعت است.
حسین حجتی می‌گوید: گسل‌های ناشناخته‌ای در اصفهان وجود دارد که فرونشست زمین باعث فعال شدن آنها شده است و تنها راه مقابله با آثار فرونشست این است که زاینده‌رود جاری شود تا سرعت فرونشست کمتر شود.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: در خصوص تاثیر جریان زاینده‌رود نیز هنگامی بارندگی‌ها می‌تواند مفید باشد که بسیار آرام باشد، اما زمانی که باران‌های عربی با شدت بالا وجود دارد اجازه نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی داده نمی‌شود و به نوعی آب به عمق زمین نفوذ نمی‌کند.
او تاکید می‌کند: امروز باید در اصفهان چاه‌های تغذیه ای آب ایجاد کنیم تا در زمان بارش‌ها، سفره های آب زیرزمینی، از محل این چاه‌ها تغذیه شوند.
رضا اسلامی در خاتمه با تاکید بر اینکه هر روزی که آب زاینده‌‎رود بسته باشد ما به بحران فرونشست نزدیک و نزدیک‌تر می‌شویم و باید امروز قبول کنیم که خطر فرونشست زمین از بمب اتم هم بدتر است، تصریح می‌کند: شاید امروز ژاپنی‌ها بعد از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی زندگی می‌کنند، اما فرونشست زمین برگشت‌پذیر نیست و از زلزله هم بدتر است و به دنبال آن مخاطرات بعدی همچون سیلاب‌و... ایجاد می‌شود در آن زمان بارش‌ها الهی به عذاب الهی تبدیل می‌شوند.

بنابر اعلام آمارهای رسمی در حال حاضر نرخ فرونشست زمین در برخی کلانشهرها از جمله اصفهان سه برابر شده و اکنون این بمب ساعتی به چالش بزرگ نصف جهان تبدیل شده است.
اما باید دید چرا آثار فرونشست زمین در اصفهان طی این مدت کوتاه بسیار نمود کرده تا جایی فرونشست زمین در این شهر را به بمب ساعتی تشبیه کرده اند و به نظر می رسد تعامل درستی بین محققان و مسئولان کشور برای مقابله با تشدید آثار فرونشست شکل نگرفته است. در این خصوص ایسنا در میزگردی با حضور حسین حجتی مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان و رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان، آخرین وضعیت فرونشست زمین در اصفهان را بررسی کرده که چرا در این مدت شرایط فرونشست زمین در این استان بحرانی‌تر شده است؟
حسین حجتی مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان در این‌باره توضیح می‌دهد: در چند سال اخیر همواره تمام دشت‌های استان اصفهان را پایش کرده‌ایم. امروزه از مجموع ۳۵ دشت استان ۲۷ دشت ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی هستند، اما با توجه به اینکه مسئولان کشوری شناخت درستی از اصفهان نداشتند بنابر آمارهای موجود اعلام می‌کردند که تنها ۲ درصد مساحت استان اصفهان درگیر فرونشست است، اما در سال ۹۸ در جلسه بحران وزارت راه و شهرسازی زمانی که تصاویر پایش های جدید از استان را منتشر کردیم، رفته‌رفته به وضعیت بحرانی فرونشست زمین در استان واقف شدند.
رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با توضیح کاملتری، ادامه می‌دهد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور حدود یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر از مساحت کشور را از لحاظ فرونشست پایش می‌کند. در سال ۹۵ در اطلس ملی مدون فرونشست کل کشور، ۲۹۵۰ کیلومتر استان اصفهان درگیر فرونشست زمین شده بود و اصفهان در رتبه دهم فرونشست کشور قرار داشت، اما در سال ۹۷ در جلسه بحران راه و شهرسازی شرایط وخیم اصفهان تشریح شد و در ادامه آبان سال ۹۸ آقای رضا شهبازی- مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور را به اصفهان دعوت کردیم که بعد از بازدید از کاشان، قرار شد تا بر اطلس فرونشست دشت‌های استان کار و مطالعه شود و براساس آن برخی کارشناسان در دشت های کاشان، برخوار، دولت آباد و برخی در دشت مهیار برای مطالعه به صورت ویژه مستقر شدند و در نهایت با مدون شدن سه اطلس فرونشست از اصفهان در اسفند سال ۹۸، عمق فاجعه فرونشست زمین در استان اصفهان مشخص شد تا جایی که اکنون تمام استان اصفهان دچار بحران فرونشست زمین شده‌اند.
اما چرا تا پیش از این مطالعات عمق فاجعه فرونشست زمین در اصفهان مشخص نشده بود و آیا میزان مطالعات و بررسی‌ها کامل نبود؟
حجتی در این‌باره می‌گوید: تا پیش از این مطالعات رسمی و تدوین این سه اطلس یعنی در سال های ۹۵ و ۹۶، مسئولان کشور و استان اطلاعی از عمق فاجعه فرونشست زمین در اصفهان نداشتند، چراکه باوجود مطالعات پراکنده‌ای در استان، نتایج آنها را در کشور مطرح و منتشر نکرده بودیم و این عدم شناخت مسئولان موجب شده بود که آنها آمارهای اشتباهی از وضعیت فرونشست زمین در اصفهان ارائه دهند، اما بعد از بازدیدهای میدانی، مسئولان کشوری به عمق فاجعه فرونشست اصفهان پی بردند و امروز به گفته آنها، اصفهان رتبه نخست فرونشست زمین در کشور را دارد.
او تاکید می کند: اگر من پیش از این در اصفهان عنوان می‌کردم از ۳۵ دشت اصفهان ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی و درگیر فرونشست است، شاید قابل باور نبود تا اینکه مسئولان کشور این آمار را اعلام کردند و بعد از بررسی‌های دوباره به وضعیت وخیم فرونشست زمین در اصفهان پی برده‌اند.
او همچنین به موقعیت اصفهان و تفاوت نقاط مختلف این استان به لحاظ جنس خاک و زمین اشاره می‌کند و می‌گوید: کلانشهر اصفهان نیز از لحاظ تمرکز جمعیتی شرایط خاصی دارد و صنایع بزرگی در آن متمرکز هستند، اما در مجموع عدم شناخت مسئولان ما موجب شد تا آمارهای اشتباهی از وضعیت فرونشست زمین در اصفهان ارائه دهند که بعد از مطالعات دقیق‌تر به این نتایج وحشتناک و اسفباری رسیدند.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: در برداشت‌های اولیه و آنچه میانگین فرونشست اصفهان را اعلام می‌کرد، بحث سنجش از راه دور بود یعنی پردازش وضعیت زمین از طریق تصاویر ماهواره‌ای مطرح بود و در آن زمان آمارهای مختلفی از نرخ فرونشست زمین در اصفهان همچون ۱۲، ۱۶، ۱۹ سانتیمترو... اعلام می‌شد، اما امروز باید توجه داشت که نرخ فرونشست باید در یک بازه زمانی مشخص و اعلام شود؛ مثلا وقتی می‌گوییم متوسط نرخ فرونشست زمین در کلانشهر اصفهان ۱۶ سانتیمتر است این آمار در بازه زمانی سال گذشته است.
با این توصیف آیا نرخ فرونشست زمین در اصفهان در این بازه زمانی افزایش یافته و یا بعضا تثبیت شده است؟
حجتی در این‌باره می‌گوید: بررسی‌های دو ساله اخیر نشان داده که استان اصفهان بالاترین نرخ فرونشست در میان استان ‌های کشور را داشته، به طوری که در دو سال اخیر از ۳۵ دشت موجود استان که ۹۱ درصد وسعت استان اصفهان را در برمی‌گیرند، ۲۷ دشت ممنوعه اعلام شدند و از بین آن‌ها ۱۰ دشت، ممنوعه فوق بحرانی است و علت این امر تمرکز استان اصفهان بر کشاورزی است. نرخ فرونشست زمین نسبت به نوع خاک، جنس رسوبات‌و... متفاوت است، همچنین شرایط و نرخ فرونشست زمین در دشت نجف‌آباد با دشت مهیار، اصفهان –برخوار، گلپایگان‌و ... متفاوت است.
همچنین رضا اسلامی نیز با توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: باید توجه داشت یک آبخوان زمانیکه از آن برداشت آب داریم، همانند یک اسفنج، خلل و فرج‌هایی دارد و آب از داخل اینها کشیده می‌شود و تا زمانی که این خلل و فرج‌ها در حال جمع شدن است ما نشست زمین داریم، اما در این شرایط آبخوان دیگر هیچ آبی ندارد و فضای بین خلل و فرج‌های آنقدر متراکم شده است. باید توجه داشت زمانیکه مرگ آبخوان اتفاق بیفتد، دیگر بارش‌ها هیچ تاثیری بر آبخوان ندارد، یعنی دیگر فضایی باقی نمانده تا آب در آن نفوذ و آبخوان تغذیه کند و به طور کلی در این زمان به هیچ عنوان نمی‌شود دوباره آبخوان را احیا کرد.
او توضیح می دهد: مثلا دشت مهیار از سال ۶۴ تا امروز فرونشست دارد و همچنان این پدیده در آن ادامه دارد چون جنس خاک‌های آن درشت دانه است، اما در شمال اصفهان که ذرات خاک دانه‌ریز است، زمانیکه آب بین ذرات خاک خالی شود این ذرات به یکدیگر می‌چسبند و فضای آن از بین می‌رود تاجاییکه یک سال نرخ فرونشست آن ۱۵ سانتیمتر، یک سال ۱۲ سانتیمتر، اما اگر سالی نرخ فرونشست آن به ۲ سانتیمتر برسد، به این معناست که آبخوان دیگر هیچ آبی ندارد و مرگ آبخوان اتفاق می‌افتد و این یک فاجعه است که در این شرایط چه باران ببارد و چه نبارد هیچ فرقی ندارد و اگر بارش هم داشته باشیم منجر به سیل و خسارت می‌شود.
امروز کلانشهر اصفهان چقدر به این فاجعه نزدیک است؟
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با اشاره به اینکه هنوز نرخ بررسی‌ها به طور دقیق مشخص نشده و تمام اعدادی که امروز بررسی می‌شود مربوط به تصاویر ماهواره‌ای سازمان نقشه‌برداری و یا سازمان زمین‌شناسی کشور است، می‌گوید: مطابق اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور طی بازه زمانی ۱۸ ماهه از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ و براساس تصاویر رادار نرخ فرونشست زمین در منطقه رهنان اصفهان ۱۸.۵ سانتیمتر، حبیب آباد ۱۶ سانتیمتر، ورزشگاه نقش جهان ۱۲ سانتیمتر، خوراسگان ۱۷ سانتیمترو... است.
اسلامی تصریح می‌کند: امروز در دنیا با نرخ ۷ میلیمتر فرونشست زمین، شرایط بحرانی اعلام می‌شود، در حالیکه در ایران و اصفهان حرف از سانتیمتر می زنیم و ما در اصفهان حدود ۳۰ برابر بحران جهانی فرونشست زمین داریم.
حسین حجتی نیز با توضیح علمی این موضوع می‌گوید: تصاویر سنجش از راه دور یک ابزار علمی است، اما آنچه برای ما مهم است اندازه‌گیری دقیق به وسیله GPS در دوره‌های مختلف زمانی است به گونه‌ای که به وسیله اطلاعاتی به دست آمده از GPS می‌توانیم جابجایی زمین را در عمق قائم بررسی کنیم، از سوی دیگر این اطلاعات جابجایی افقی زمین را نشان می‌دهند که اگر گسلی در اصفهان داشته باشیم به وسیله پردازش اطلاعات آن می‌توانیم برداشت‌های دقیقی داشته باشیم. البته سازمان نقشه‌برداری کشور هر ساله اطلس‌هایی را در کشور منتشر می‌کند که اطلاعات آن براساس تصاویر ماهواره‌ای است.
مطابق اطلاعات موجود در حال حاضر وضعیت استان اصفهان و نرخ فرونشست زمین در بخش‌های مختلف آن چقدر است؟
رضا اسلامی با اعلام آمار نرخ‌های فرونشست در استان اصفهان در دوره یک ساله بین سال ۹۸ تا ۹۹ می‌گوید: مطابق آخرین بررسی نرخ فرونشست زمین در این بازه زمانی در دشت کاشان در منطقه سن‌سن تا مشکات کاشان ۱۲ سانتیمتر، آران و بیدگل ۱۲ سانتیمتر، ابوزیدآباد، خالدآباد، بادرود ۱۴ سانتیمتر، اردستان، موغار، مهاباد، زواره ۱۲ سانتیمتر، دولت‌آباد و حبیب‌آباد ۱۶ سانتیمتر، منطقه رهنان اصفهان ۱۸.۵ سانتیمتر، شهرک شهید منتظری و محمودآباد ۱۲ سانتیمتر، ورزشگاه نقش جهان و اتوبان معلم ۱۲ سانتیمتر، خوراسگان و گورت ۱۷ سانتیمتر، نجف‌آباد مرکزی ۱۲ سانتیمتر، گلپایگان ۱۹.۵ سانتیمتر، دامنه ۱۰ سانتیمتر، چادگان ۳ سانتیمتر و دشت مهیار بین ۸ تا ۱۰ سانتیمتر است، همچنین هنوز نرخ دقیق فرونشست زمین در فرودگاه اصفهان استخراج نشده است.
با وجود بحرانی بودن وضعیت فرونشست زمین در کشور و اصفهان، چرا هنوز در این خصوص ردیف بودجه مشخصی تعریف نشده است؟
حسین حجتی در این باره با اشاره به اینکه طبق ماده ۶۰ قانون برنامه ششم توسعه، مدیریت بحران کشور متولی پیدا کرد و مطابق این قانون وظایف هر دستگاه مشخص شد، می‌گوید: با این وجود هنوز آیین نامه اجرایی این قانون نوشته نشده است. مطابق قانون مدیریت بحران، موضوع شناسایی گسل‌ها و حریم شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر بر عهده مرکز تحقیقات راه و شهرسازی است، از سوی دیگر بحث فرونشست زمین در آن مطرح شد.
او اضافه می‌کند: براساس این قانون، مرکز تحقیقات راه و شهرسازی متولی بحث فرونشست زمین در کشور شد و اگرچه این قانون نوشته شده، اما تاکنون اعتبار و بودجه‌ای برای اجرایی شدن آن دیده نشده، البته قرار شد با همکاری سازمان زمین‌شناسی و سازمان نقشه‌برداری کشور اطلس‌های فرونشست تهیه شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز در اینباره می‌گوید: باید توجه داشت رسیدگی به هر موضوع و چالشی، کارشناس و متخصص خود را دارد. کار مخاطرات پیشتر توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور انجام می‌شد که اگرچه کارشناس داشت، اما پول و اعتبار لازم را نداشت، در این شرایط سازمان نقشه برداری با توجه به داشتن GPS اعلام کرد که می‌تواند بر موضوع فرونشست زمین کار کند و آنها متولی این کار شدند، از سوی دیگر ثبت و اسناد کشور نیز امروز به دلیل تجهیز به GPS مدعی است که بر پدیده فرونشست زمین می‌تواند، کار کند، در این بین مسکن و شهرسازی نیز با لابی‌های خود مطالعات فرونشست زمین را در دست گرفت.
او ادامه می‌دهد: طی سال‌های گذشته فرونشست زمین متولی مشخصی در کشور نداشت، زمانی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور زمانی متولی بررسی این پدیده بود که به دلیل نداشتن اعتبارات و بعضا کوتاهی، کار در این زمینه به درستی پیش نرفت، در حالیکه کارشناسان مربوط به بررسی این دسته از مخاطرات به دلیل داشتن تخصص لازم در سازمان زمین‌شناسی هستند.
اسلامی البته تاکید می‌کند: از سال ۹۸ در حوزه بررسی مطالعات فرونشست زمین مجموعه استان با یکدیگر تعامل و همکاری داشتند و این همدلی منجر به این شد تا رتبه واقعی فرونشست زمین در اصفهان در کشور مشخص شود. در این مدت مجموعه استان ۵۵ میلیون تومان اعتبار و سازمان زمین‌شناسی اصفهان ۳۷۵ میلیون تومان برای بررسی وضعیت فرونشست زمین هزینه کرده است، همچنین سازمان زمین‌شناسی اصفهان طی ۳۷۰ روز کار کارشناسی، بازدید صحرایی تاکنون توانسته اطلس دشت‌های کاشان، بادرود، ابوزیدآباد، اردستان، شهراب، برخوار، دولت‌آباد، مهیار شمالی و گلپایگان را تهیه کند.
حجتی نیز در این خصوص تصریح می ‌ند: بسیاری از اقدامات نیاز به اعتبار نیاز ندارد، بلکه نیازمند همدلی است و اگر از ابتدا تمام بخش‌ها برای بررسی فرونشست زمین در اصفهان نگاه تعاملی داشتند، امروز دچار مشکل نبودیم.
اگرچه اصفهان در اطلس لرزه‌خیزی جزو شهرهایی با ریسک‌پذیری پایین است، اما چرا فرونشست زمین مخاطرات این استان را چندین برابر از هر زمین‌لرزه‌ای کرده است؟
رضا اسلامی با توضیح اینکه چرا اصفهان به عنوان قطب صنعت کشور فربه و چاق شده، می گوید: در اطلس زلزله‌خیزی ایران، اصفهان جزو شهرهای سفید و با ریسک‌پذیری کمتر است، به نوعی در این اطلس اصفهان و اراک در برابر زلزله امن‌تر هستند، بنابراین به دلیل این خصلت و جنس خاک این شهر در برابر خطر زلزله، تمام واحدهای بزرگ صنعتی همچون فولاد، ذوب‌آهن و پالایشگاه، تاسیسات هسته‌ای‌و... در اصفهان متمرکز شده‌اند، چرا که به لحاظ زمین‌شناسی اصفهان نسبت به بقیه مناطق ایران ایمن‌تر است.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان ادامه می‌دهد: تا به امروز در اصفهان به غیر از کاشان که تحت‌تاثیر گسل قم–زفره است، زلزله‌های وحشتناکی نداشته‌ایم، اما با تمرکز جمعیت و صنعت و بارگذاری زیاد این نقطه امن را به نقطه‌ای مخاطره‌پذیر تبدیل کرده‌ایم تا جایی که امروز اصفهان با کرمانشاه، کرمان و میناب هیچ فرقی ندارد و فرونشست زمین جای جای اصفهان از شمال به جنوب و از غرب به شرق آن را تضعیف کرده و فرونشست زمین در حال بلعیدن اصفهان است.
او با یادآوری زلزله ۴.۵ ریشتری اصفهان در عمق ۵ کیلومتر زمین در اردیبهشت سال ۹۲ می‌گوید: اگرچه اصفهانی‌ها آن زلزله را احساس کردند، اما آن زلزله تخریب نداشت، اما اگر همان زلزله با همان مقیاس و ریشتر و همان مدت زمان، دوباره در اصفهان رخ دهد، نه تنها کشته خواهد داشت، بلکه ویرانی بسیاری وحشتناکی در انتظار اصفهان است، چراکه زمین اصفهان امروز به دلیل فرونشست سست شده است.
او تاکید می‌کند: امروز ترک‌های فرونشست زمین و آثار آن در نزدیکی سازه‌های حیاتی استان اصفهان همچون فرودگاه، ورزشگاه نقش جهان، پست‌های برق، راه‌آهن‌و... نمایان است.
اسلامی با تاکید بر اینکه خطرناک‌ترین گسل در شمال اصفهان در منطقه حبیب‌آباد است، اضافه کرد: در حال حاضر ترک‌های فرونشست زمین در منطقه کمشچه در کنار دکل اصلی برق و در محدوده کنارگذر شرق اصفهان دیده می‌شود، از سوی دیگر شکاف‌های فرونشست زمین تا شهر حبیب‌آباد، حدود یک کیلومتر فاصله دارد.

پیش‌روی سرطان‌وار فرونشست زمین در اصفهان با تداوم خشکی زاینده‌رود
برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در استان اصفهان، امروز شرایطی را رقم زده که از ۳۵ دشت اصفهان ۲۷ دشت ممنوعه بحرانی و درگیر فرونشست است. به گفته کارشناسان، فرونشست زمین به معنای مرگ آبخوان و مرگ یک تمدن است و اکنون نیز با خشکی زاینده‌رود، در اصفهان با بمب ساعتی فرونشست زمین مواجه هستیم و ممکن است هر آن، اصفهان فرو بریزد.
باید دید تاثیر خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی و خشکی زاینده رود بر تشدید پدیده فرونشست زمین در اصفهان چقدر است؟ هر دو کارشناس مسئول به وضعیت منابع آبی و تاثیر آن بر تشدید فرونشست زمین در اصفهان اشاره کردند، اما معتقدند جریان دائمی و دوباره زاینده‌رود می‌تواند پدیده فرونشست زمین در اصفهان را به تعویق بیندازد.
یکی از مهمترین موضوعات در تشدید وضعیت پدیده فرونشست زمین، بحرانی شدن شرایط آبی است، با توجه به این وضعیت خالی شدن سفره‌های آبی زیرزمینی و خشکی زاینده‌رود چقدر موجب وخامت اوضاع فرونشست زمین در اصفهان شده است؟
حسین حجتی با اشاره به اینکه در بارش‌هایی که در چند سال اخیر اتفاق افتاد، بسیاری بر این عقیده بودند که دوره خشکسالی را پشت سر گذاشته و وارد ترسالی شده‌ایم، تاکید می کند: شرایط آب و هوا در سال آبی جاری نشان داد که همچنان در دوره خشکسالی قرار داریم و در سال آبی جاری میزان بارش‌ها به کمترین میزان در ۵۰ سال اخیر رسیده و میزان بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت ۳۷ درصد کاهش و نسبت به سال آبی گذشته ۵۴ درصد کاهش داشته است.
او با بیان اینکه میزان بارش‌ها در استان‌های شمالی کشور نیز ۲۵ درصد زیر حد نرمال بود، تاکید می‌کند: میزان بارش‌ها در استان‌هایی همچون اصفهان و خوزستان ۸۵ درصد زیر حد نرمال بود که این موجب تنش آبی شده، از سوی دیگر باید توجه داشت که حیات آبی استان اصفهان به سد زاینده‌رود وابسته است و آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که امسال ۶۰ درصد ورودی آب به سدهای استان نسبت به سال گذشته کاهش داشته که این موجب کاهش منابع آب‌های زیرزمینی شده است.
وی با توضیح اینکه ۹۰ درصد آب موجود در استان در بخش کشاورزی و ۱۰ درصد دیگر صرف صنعت و شرب می‌شود، معتقد است که صرفه‌جویی ۳ درصدی آب در بخش شرب، دردی از فرونشست زمین در اصفهان دوا نمی‌کند، درحالیکه ۹۰ درصد حجم آب موجود در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، بنابراین باید از سال‌ها قبل فکری به حال مدیریت منابع آب خود می‌کردیم.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان اضافه می‌کند: در حال حاضر ۸۵ درصد کشور در معرض کم‌آبی و فرونشست زمین قرار دارد و با وجود منابع محدود آبی در سطح اصفهان، شاهد مهاجرت و توسعه صنعت در این استان هستیم که این موارد نیاز آبی ما را افزایش می‌دهد.
او ادامه می‌دهد: وجود محصولات چهار فصل کشاورزی در کشور بر منابع آب‌های زیرزمینی اثر گذاشته و مصرف آب و به دنبال آن پمپاژ آب از درون زمین را افزایش داده است.
حجتی یادآور می شود که پنج سال پیش هشدار داده بودم که اگر به پدیده فرونشست زمین نگاه ملی نکنیم با بحران هیدروپلیتیکی مواجه خواهیم شد، اما امروز درگیر تنش آبی بین استان‌ها هستیم، درحالیکه ما مسئولان نباید اجازه دهیم بین مردم تنش‌های سیاسی و اجتماعی آب اتفاق بیفتد.
اما باید دید طرح‌های توسعه صنعت چقدر بر تشدید پدیده فرونشست زمین در اصفهان تاثیرگذار بوده است؟
وی با اعتقاد بر اینکه برنامه‌ریزی صنعت بر روی پساب فاضلاب بسیار خطرناک است، می‌گوید: در گذشته چاه فاضلاب و آب جدا از هم بود، اما بعد از ایجاد شبکه فاضلاب در شهرها، دیگر حقابه زمین از پساب فاضلاب را ندادیم و این پساب را به تصفیه خانه‌ها منتقل کردیم. با تصفیه پساب، آب حاصل از آن را به سفره آب زیرزمینی برنگردانیم و با برنامه‌ریزی و بارگذاری بر روی این پساب، نسبت به توسعه صنعت و کشاورزی اقدام کردیم و خطرناک‌تر اینکه حتی به انتقال بین حوضه‌ای پساب پرداخته‌ایم.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با اعتقاد بر اینکه ما در کشور مدیریت بحران نداریم، بلکه مدیریت ایجاد بحران داریم، می‌گوید: زمانی قرار بود از محل طرح تونل سوم کوهرنگ، آب از کارون به یزد منتقل شود و اصفهان واسط این طرح باشد، اما این طرح نه تنها تاکنون انجام نشده، بلکه آب زاینده‌رود را طی این سال‌ها به یزد منتقل کرده‌ایم و مطابق آمارهای رسمی، اصفهان ۷ میلیارد مترمکعب از کارون آب طلبکار است.
او تصریح می کند: با تصمیمات اشتباه، زاینده‌رود را به عنوان محل زایش، خشکاندیم و اصفهان را به عنوان شهری امن در برابر مخاطرات، ناامن کردیم.
اسلامی با تاکید بر اینکه از سال ۱۳۷۰ تا ۱۴۰۰ اصفهان هیچ طرح توسعه کشاورزی نداشته و امروز بسیاری از اراضی نیز نه تنها قابل کشت نیستند، بلکه به کانون ریزگردها تبدیل شده‌اند، می‌گوید: در حال حاضر تالاب گاوخونی به معضلی برای استان تبدیل شده، بنابراین در بررسی درست متوجه می‌شویم که آبی در کشاورزی اصفهان مصرف نشده و آمار ۹۰ درصدی برداشت آب در بخش کشاورزی، امروز دیگر آبی برای کشت ندارند و بحران آب در اصفهان تا جایی پیش رفته که حتی آبی برای شرب نداریم.
وی تاکید می کند: امروز حتی اگر بارش داشته باشیم آب دیگر به راحتی به زمین نفوذ پیدا نمی‌کند. ما آب‌های سفره های زیرزمینی را پیش خور و تمام کرده‌ایم و در حالیکه آب بسیاری از سفره‌های زیرزمینی مربوط به هزاران سال قبل است را با برنامه‌ریزی و تصمیمات اشتباه این منابع را در مدت ۴۰ سال گذشته تمام کرده‌ایم.
اسلامی با اشاره به اینکه امروز تنها به آب مصرفی در برنج کاری و کشت هندوانه توجه می‌کنیم، در حالیکه از مصرف آب پنهان در کشور غافل مانده‌ایم، تاکید می‌کند: اگرچه مخالف صنعت نیستم، اما صنعت، اصفهان را بلعیده است و امروز کسی به میزان آب مصرفی در تولید یخچال و یا لباس‌و... توجه نمی کند؛ به ازای توسعه اصفهان و توسعه صنعت، امروز گرفتار آلودگی، گردوغبار، بی‌آبی، سرطان و ام‌اس شده‌ایم.
او با اشاره به اینکه اصفهان تنها ظرفیت ۳ میلیون جمعیت را داشت، درحالیکه تا سال ۱۴۰۰ برای اصفهان پیش‌بینی جمعیت ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر شده، می گوید: با تنوع شغلی در استان، امروز جمعیت زیادی را به اصفهان سرازیر کرده‌ایم که این موجب افزایش و نیاز آبی شده، در حالیکه نه تنها پاسخی به این نیاز جدید آبی نداده‌ایم، بلکه آنچه را که اصفهان داشت، از آن گرفتیم. اگرچه صنعت را توسعه دادیم، اما نیاز آبی را افزایش ندادیم و همان میزان آب را تقسیم کردیم.
او با اعتقاد بر اینکه ضرر صنعت برای اصفهان بیشتر نفع آن است، تصریح می‌کند: اصفهان به عنوان شهری تاریخی، به لحاظ گردشگری جاذبه‌های زیادی دارد که می تواند درآمد بالایی نسبت به صنعت داشته باشد.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان با بیان اینکه شاید پنج سال پیش باور نمی‌کردیم که در قلب اصفهان با تانکر به خانه‌های مردم آبرسانی سیار شود، این درحالیست که اصفهان دومین شهر صنعتی کشور است، می‌گوید: اگر منابع آبی موجود را با همین وضع مدیریت کنیم، شاید ۱۰ سال آینده حتی آبی برای خوردن نداشته باشیم چه برسد برای کشاورزی و اگر این شرایط ادامه یابد، اصفهان دیگر قابل سکونت نخواهد بود، همان‌گونه که امروز شاهد مهاجرت اصفهانی ها به شمال کشور هستیم.
در حال حاضر آثار فرونشست در استان اصفهان چگونه نمایان شده است؟
حجتی با اشاره به اینکه طی بررسی های مختلف در حال حاضر کلکسیون فرونشست ها در استان اصفهان دیده می‌شود، می‌گوید: امروز برخی آثار فرونشست در دشت‌های مختلف استان اصفهان خطی، برخی شاخه درختی، برخی چند ضلعی‌و... است که این پکیچ آثار فرونشست در خاورمیانه و دنیا کم نظیر است و به نوعی امروز شاهد کلکسیون انواع مخاطرات در استان اصفهان هستیم.
او توضیح می‌دهد: اگرچه آثار فرونشست زمین در دشت مهیار طی ۳۰ سال اتفاق افتاده، اما همین دشت اصفهان در منطقه حبیب‌آباد، دولت‌آباد، کمشچه، فرودگاه، ورزشگاه نقش جهان، شاهین شهر و مناطق ۱۵ و ۱۲ و۱۱ و ۱۰ و ۷، ۱۴ شهرداری اصفهان در مدت دو سال دچار فرونشست شده اند و به جرات آثار فرونشست در این مناطق به دلیل جنس رسوبات خاکی آن، از دشت مهیار خطرناک‌تر است.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: دشت اصفهان-برخوار که صنایع و کانون جمعیتی بالایی در آن قرار دارد، از زاینده رود تغذیه می‌شود که جریان رودخانه به طور قطع بر سفره‌های زیرزمینی آن تاثیرگذار است.
او تاکید می‌کند: در حال حاضر ۵۰ درصد جمعیت استان اصفهان در دشت اصفهان-برخوار قرار گرفته‌اند و همچنین مراکز حساس اصفهان همچون پالایشگاه، دو فرودگاه، ورزشگاه نقش‌جهان‌و... در این دشت واقع شده‌اند.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان می‌گوید: آثار فرونشست زمانی نمایان می‌شود که سفره آب زیرزمینی از بین رفته و در مرحله آخر ترک‌ها خود را نشان می‌دهد و به نوعی آبخوان در حال از بین رفتن است، باید توجه داشت بدترین مدل ترک‌های فرونشست به نحوی است که حالت فروچاله پیدا می‌کند به این معنا که شب می‌خوابیم و صبح بیدار می شویم و می‌بینیم زمین حدود ۳۰ متر به پایین رفته است.

ترک‌های شش ضلعی فرونشست زمین در منطقه ابوزیدآباد اصفهان جهانی شده و به درون خانه‌ها و سر سفره‌های مردم رفته است
حجتی توضیح می دهد: امروز که نشانه‌های فرونشست در اصفهان نمایان شده یکی از مشکلات این است که در زمان بارندگی، آب در ترک‌های فرونشست جاری می‌شود که این موضوع ترک‌ها را بازتر و بازتر می‌کند.
اسلامی نیز توضیح می‌دهد: با پیشروی شکاف‌های فرونشست، یک آن، زمین فرو می‌ریزد و خجالت‌آور است که امروز می‌گویم در سمیرم و گلپایگان که میانگین بارندگی آنها بالای ۲۵۰ میلیمتر است، فرونشست زمین وجود دارد.
او توضیح می‌دهد: امروز ترک‌های شش ضلعی فرونشست زمین در منطقه ابوزیدآباد اصفهان جهانی شده و به درون خانه‌ها و سر سفره‌های مردم رفته است.
پس به طور قطع عدم جریان زاینده رود موجب تشدید بحران فرونشست زمین خواهد شد؟
حسین حجتی می‌گوید: شیب آبخوان دشت برخوار- اصفهان به گونه است که منابع آبی آن از زاینده‌رود تغذیه می‌شود، زمانی سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل جریان زاینده‌رود بالا بود و دشت اصفهان-برخوار تغذیه می‌شد، اما زمانیکه رودخانه را خشکاندیم علاوه بر تاثیر بر روی پل‌ها و بناهای تاریخی، ساختمان‌های مسکونی نیز تحت‌تاثیر آثار فرونشست قرار گرفته‌اند، به نوعی که اکنون در بیشتر ساختمان‌های بلندمرتبه شمال اصفهان و مجموعه‌های بزرگ آثار فرونشست زمین نمایان است.
او ادامه می دهد: امروز آثار فرونشست را در منطقه رهنان در زمین‌های کشاورزی و خانه‌ها نمایان است. حتی نزدیک رودخانه زاینده‌‎رود در منطقه مهرآباد اصفهان، بسیاری از ساختمان‌ها تاب برداشته و حالت کج‌شدگی دارند. امروز سوال این است زمانی که ساختمان تحت فرونشست قرار گیرد چه باید کرد؟ اما باید بدانیم هیچ راهی نداریم.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان تصریح می‌کند: تاثیر حیات زاینده‌رود به خصوص برای دشت اصفهان- برخوار بسیار مهم است، از سوی دیگر امروز در جنوب و شرق دشت نجف‌آباد اثرات فرونشست دیده می‌شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان نیز با اعتقاد بر اینکه هنوز زاینده‌رود می‌تواند زایش کند و تا زمانی که این توان است می‌توان اندکی بر آثار فرونشست زمین مقابله کرد، تاکید می‌کند: فرونشست زمین مخاطره‌ای بدون برگشت‌پذیر است و زمانی که فضای بین ذرات خاک از بین رفت، دیگر نمی‌توان با مکش‌و... این فضا را برگرداند، اما با جریان زاینده‌رود تنها می‌توان سرعت فرونشست را کمتر کرد.
او ادامه می‌دهد: تا زمانی که زاینده‌رود حالت زایندگی دارد کمک به آبخوان دشت اصفهان می‌کند، اما خدا نکند زمانی زاینده‌رود جاری شود و زمین آن با آسفالت خیابان هیچ تفاوتی نداشته باشد و آب دیگر در زمین نفوذ نکند.
او البته تاکید می‌کند: باز و بسته شدن جریان زاینده‌رود همانند یک شوک و تنش به زمین است و خود تبعاتی برای آبخوان و زمین به دنبال دارد، با این وجود معتقدم که زاینده‌رود باید جاری باشد، اما نه برای کشاورزی و یا برای شادی مردم، بلکه برای تغذیه آبخوان و تالاب گاوخونی و همچنین کُند شدن روند فرونشست زمین در اصفهان.
اسلامی با اعتقاد بر اینکه باید نگاه جهانی به زاینده‌رود داشته باشیم و با توجه به اینکه تنها رودخانه دائمی فلات مرکزی ایران بوده باید ثبت جهانی شود، تاکید می‌کند: اگرچه امروز زاینده‌رود را خشکانده‌ایم، اما اگر این رودخانه احیا شود، مرگ آبخوان اصفهان به عقب می‌افتد.
وی با بیان اینکه امروز تمرکز جمعیتی در محدوده دشت اصفهان و زاینده‌رود است، می‌گوید: اگر زمانی فرونشست زمین رخ دهد زمین به راحتی فرو می‌ریزد؛ بنابراین اگر برای احیای زاینده‌رود فکری نکنیم، در آینده‌ای نزدیک احتمال می‌رود به یک باره زمین و خانه‌هایمان در زمین فرو بریزد.
او با تاکید بر اینکه فرونشست زمین در اصفهان همانند یک بیمار سرطانی در حال پیشروی است و اگر جلو آن گرفته نشود، تمام اصفهان درگیر آن خواهد شد، می‌گوید: امروز حتی ترک‌های فرونشست زمین در ساختمان اتاق بازرگانی اصفهان خود را نشان داده، اما تا زمانی که زاینده‌رود خاصیت زایندگی دارد می توان در به عقب انداختن فرونشست زمین در اصفهان امید داشت.
حسین حجتی نیز در توضیح این موضوع، می‌گوید: پدیده فرونشست زمین باعث بسته شدن سفره‌های آب زیرزمینی شده و آبخوان از بین رود که این موجب می‌شود حتی اگر سال‌های آینده ترسالی داشته باشیم، آبخوان‌های ما دیگر نتواند تغذیه شود و سیل جاری می‌شود.
رضا اسلامی همچنین با اشاره به اینکه به استثنای دشت مهیار هر جا تاغزار در اصفهان وجود دارد، ترک‌های فرونشست هم دیده می‌شود، توضیح می‌دهد: درخت نیز همانند انسان حریص و تشنه است، بنابراین زمانیکه بارندگی می‌شود، اجازه نفوذ آب به زمین را نمی‌دهد و آب را بلعیده و در خود ذخیره می‌کند، بنابراین امروز در نواحی تاغزارها ترک‌های فرونشست به شدت دیده می‌شود.
مدیرکل سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی اصفهان تاکید می‌کند: به طور قطع زمانی ناچار می‌شویم جنگل‌های تاغزار را از بین ببریم تا آب در زمین نفوذ کند، چراکه امروز خود تاغزارها یکی از علل فرونشست زمین در دشت های مختلف اصفهان هستند و اجازه نفوذ آب در زمین را نمی‌دهند.
در حال حاضر برای جلوگیری از پیش‌روی آثار فرونشست زمین در اصفهان بهترین نسخه چیست؟
حجتی با انتقاد بر اینکه امروز هنوز مسئولان برنامه درستی برای اصفهان ندارند که باید استانی صنعتی باشد، کشاورزی و یا گردشگری، می‌گوید: باید قبول کنیم که بارگذاری‌های ما بر حوضه زاینده‌رود و یا جانمایی فرودگاه شهید بهشتی، ورزشگاه نقش جهان‌و... یا حتی جانمایی فولاد مبارکه در غرب اصفهان اشتباه بوده است. در حالیکه بارگذاری جمعیتی و صنعت بر حوضه زاینده‌رود کردیم، اما آب مورد نیاز این بخش‌ها را در اصفهان پیش‌بینی نکردیم.

فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه‌های مردم رسیده است
به اعتقاد این محقق، ای کاش فولاد مبارکه و ذوب‌آهن در شرق اصفهان جانمایی شده بود تا حداقل زاینده‌رود به بهانه تامین آب فولادی‌ها جاری بود و اکنون درگیر آثار فرونشست زمین در شهر اصفهان نبودیم، امروز فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانه‌های مردم در خیابان‌های مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه‌فیض‌و... رسیده و حتی آثار فرونشست در شهر اصفهان از فرونشست دشت‌ها فراتر رفته است.
رضا اسلامی نیز معتقد است که باید اصفهان را به واسطه نام آن احیا کنیم، اصفهان یک شهر توریستی و تاریخی است و ما به جای سرمایه‌گذاری بر روی صنعت باید بر روی گردشگری آن سرمایه‌گذاری کنیم. امروز دیگر اصفهان را نباید به لحاظ صنعتی فربه کنیم و تنها راه به تاخیر انداختن فرونشست در اصفهان مقابله با توسعه صنعت است.
حسین حجتی می‌گوید: گسل‌های ناشناخته‌ای در اصفهان وجود دارد که فرونشست زمین باعث فعال شدن آنها شده است و تنها راه مقابله با آثار فرونشست این است که زاینده‌رود جاری شود تا سرعت فرونشست کمتر شود.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان توضیح می‌دهد: در خصوص تاثیر جریان زاینده‌رود نیز هنگامی بارندگی‌ها می‌تواند مفید باشد که بسیار آرام باشد، اما زمانی که باران‌های عربی با شدت بالا وجود دارد اجازه نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی داده نمی‌شود و به نوعی آب به عمق زمین نفوذ نمی‌کند.
او تاکید می‌کند: امروز باید در اصفهان چاه‌های تغذیه ای آب ایجاد کنیم تا در زمان بارش‌ها، سفره های آب زیرزمینی، از محل این چاه‌ها تغذیه شوند.
رضا اسلامی در خاتمه با تاکید بر اینکه هر روزی که آب زاینده‌‎رود بسته باشد ما به بحران فرونشست نزدیک و نزدیک‌تر می‌شویم و باید امروز قبول کنیم که خطر فرونشست زمین از بمب اتم هم بدتر است، تصریح می‌کند: شاید امروز ژاپنی‌ها بعد از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی زندگی می‌کنند، اما فرونشست زمین برگشت‌پذیر نیست و از زلزله هم بدتر است و به دنبال آن مخاطرات بعدی همچون سیلاب‌و... ایجاد می‌شود در آن زمان بارش‌ها الهی به عذاب الهی تبدیل می‌شوند.