به گزارش بیرونیت به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، از مدت‌ها قبل زنگ خطر ایجاد فرونشست در استان فارس نواخته شد و هر روز موضوعات مختلفی از جمله رکوردزنی فارس در فرونشست زمین در سراسر کره‌زمین‌و… مطرح می‌شد. هر روز وضعیت فرونشست در این استان وخیم‌تر از گذشته می‌شود و استان فارس در معضلات و مصائب مربوط به این پدیده رکورد می‌زند.
مطرح شدن ایجاد چند فروچاله در دریاچه ارژن نیز نگرانی‌های کارشناسان را به همراه داشت به گونه‌ای که اخیراً استان فارس نیز در این موضوع رکورد جدید را به نام خود ثبت کرده به گونه‌ای که کارشناسان سازمان زمین‌شناسی بر این باورند که نمونه فرونشست یا فروچاله دریاچه ارژن در هیچ کجای دنیا وجود ندارد و تنها فروچاله‌ای است که هیچ ربطی به برداشت آب‌های زیرزمینی و خشکسالی ندارد و دلیل آن گسل است.
بر اساس اعلام کارشناسان اولین حفره و فرونشست زمین در جنوب کشور و استان فارس در این دریاچه حدود 25 سال قبل ایجاد شد و طی چند سال گذشته چندین فروچاله یا حفره در این دریاچه ایجاد و منجر به بلعیدن آب دریاچه شد.
بر اساس اعلام سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‎‌معدنی کشور استان فارس این دریاچه بر روی گسل فعال (راستگرد)قرار دارد که این موضوع نیز در تشدید فروچاله‌ها تأثیرگذار بوده است.
گسل‌ها باعث فروچاله هستند
مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) با اظهار نگرانی از افزایش فرونشست زمین در استان فارس و ایجاد فروچاله ها گفت: متأسفانه وضعیت پدیده فرونشست در استان به ویژه دشت مرودشت بسیار نگران‌کننده است.
طهمورث یوسفی با اشاره به دلایل ایجاد فرونشست و وضعیت دریاچه ارژن گفت: معمولاً فرونشست‌ها به دلیل برداشت بی‌رویه از سفره آب‌های زیرزمینی ایجاد می‌شود که دشت مرودشت نمونه بارز آن است اما بر اساس مطالعات زمین‌شناسی وضعیت در دریاچه ارژن متفاوت است و هیچ‌گونه ربطی به سطح آب‌های زیرزمینی ندارد.
وی ادامه داد: فرونشست با به تعبیری فروچاله دریاچه ارژن یک نمونه نادر است که در هیچ کجای دنیا نمونه آن وجود ندارد زیرا این فروچاله‌ها هیچ ربطی به سطح آب‌های زیرزمینی ندارد و ناشی از ایجاد گسل است.
مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) گفت: بر اساس مطالعات دریاچه ارژن روی گسل فعال قرار دارد و همین امر باعث ایجاد فروچاله شده البته باید به این موضوع هم توجه کرد که رسوبات این منطقه مارنی است و این امر در ایجاد فروچاله‌ها بی‌تأثیر نبوده است.
وی گفت: دیواره‌های گسلی آهکی هستند، یکی از علائم وجود آئینه گسل فعال بودن آن است که دریاچه ارژن نیز از این امر مستثنی نیست و این فروچاله ها نشان‌دهنده این است که گسل در این منطقه فعال است که این موضوع باعث ایجاد پدیده «غار» در سازندهای آهکی می‌شود.‌
یوسفی با تاکید بر اینکه دریاچه بر روی گسل فعال راستگرد قرار دارد، افزود: این فروچاله‌ها منجر به بلعیدن آب دریاچه شده و در درازمدت می‌تواند تأثیرات زیادی داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه بر اساس نقشه‌های زمین‌شناسی این گسل به تصویر کشیده شده، ادامه داد: مدام وضعیت فعال یا غیرفعال بودن این گسل‌ها رصد می شود تا اگر تغییری در آن ایجاد شد مشخص شود.
مدیر مرکز زمین‎شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب کشور (مرکز شیراز) افزود: در حال حاضر این فرونشست مشکلی برای دریاچه ارژن به وجود نیاورده اما باید منتظر ماند و دید در زمان تَرسالی به دلیل اینکه رسوبات خشک است شکستگی ایجاد می‌کند و یا عمق فروچاله‌ها افزایش می‌یابد یا خیر؟
زلزله خاموش بلای جان برخی دشت‌های فارس
به گفته مدیرکل مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی جنوب کشور شکاف فرونشست‌ها در مرودشت به برخی روستاها کشیده شده است.
یوسفی با بیان این‌که در حال حاضر برخی دست‌های فارس آب ندارد و دسترسی به منابع آبی به سمت واحدهای سنگی رفته و از زیر آب‌رفت‌ها آب برداشت می‌شود، تصریح کرد: در مناطقی از آب‌های آهکی و شرب برای مصارف کشاورزی استفاده می‌کنند و در واقع ضخامت آبرفت‌ها بین ۸۰ تا ۹۰ متر است حال آنکه عمق چاه‌های آن مناطق این ۲۸۰ تا ۳۰۰ متر است و این موضوع نشان می‌دهد که عده‌ای از زیر آب رفت های این مناطق برای کشاورزی استفاده برداشت می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: شاید این داستان آنچنان تاثیری در فرونشست داشته باشد اما در هر حال آب‌های برداشت شده و با خالی شدن آب‌های آهکی ممکن است مشکل دیگری همچون فروچاله ایجاد شود و این کار به دلیل خالی شدن نقاط و احتمال ریزش سقف خطر ایجاد فرونشست را افزایش خواهد داد.
هرچند مسائل زمین‌شناسی نیز در شکل‌گیری فروچاله و فرونشست مهم است اما در هر حال از دیدگاه یوسفی بهترین راهکار کوتاه‌مدت برای پیشگیری از این مشکل جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب است.
مدیریت منابع آب و اصلاح الگوی کشت یکی از راه‌هایی است که جلوی فرونشست را خواهد گرفت و به گفته این مسئول در عین حال فکری هم باید به حال کشاورزان کرد.
به گفته وی؛ سازمان‌های متولی در حوزه آب می‌توانند در سال‌هایی که میزان آب ورودی زیاد است اجازه برداشت دهند و در مواقعی که میزان ورودی اندک باشد اجازه برداشت کمتری بدهند و یک برنامه اساسی نیز برای کشاورزان داشته باشند.
فرهنگ‌سازی و مدیریت یکپارچه می‌تواند منابع آبی را کنترل کند
گرچه کارشناسان اعلام کرده‌اند نرخ میانگیر فرونشست در فارس بالاتر از نرخ جهانی است، اما یوسفی گفت: این نرخ‌ها سالانه تغییر می‌کند و نرخ میانگین فرونشست در مرودشت ۱۷ سانتیمتر و در شیراز و کوار در طول دو سال گذشته ۷ سانتیمتر بوده است.
وی با اشاره به میزان فرونشست در شهر مرودشت یادآور شد: این منطقه کانون کشاورزی بوده و ضخامت آبرفت آن زیاد است و به دلیل برداشت‌های بی‌رویه آب فرونشست‌ها این دشت را متاثر کرده است.
یوسفی گفت: این شکاف‌ها حتی به برخی روستاها نیز کشیده شده و در منطقه درودزن ایزدخواست و منطقه جنوب شرق شکاف‌ها بیشتر شده ضمن آنکه در جاهایی مثل کوه‌رحمت نیز ۱۵ سال است که به دلیل خشکسالی و برداشت‌های بی‌رویه آب فرونشست ایجاد شده شکاف فرونشست‌ها به برخی روستاها کشیده شده است.